Thủy ngân - thành phần làm trắng da "đỉnh cao" của kem trộn

Bạn vẫn lo không biết thủy ngân có hại không, hại đến đâu, liệu "uống một bát thủy ngân" có vô hại như lời đồn trên mạng?

Vì mình làm trong ngành mỹ phẩm, bài viết của mình sẽ tập trung nói về vấn nạn thủy ngân trong mỹ phẩm hiện nay. Nếu bạn không dùng mỹ phẩm, bạn vẫn có thể có thêm một chút kiến thức về thủy ngân qua bài viết của mình.

MỘT. THỦY NGÂN LÀ GÌ, CÓ ĐỘC HAY KHÔNG?
Thủy ngân là một kim loại nặng và có độc tính rất cao, mặc dù nó đã từng được hiểu nhầm là “thần dược chữa bách bệnh” và có thể kéo dài tuổi thọ. Trong thế kỷ 19, thủy ngân được dùng rộng rãi trong việc chế biến thuốc chữa một số bệnh như giang mai, sốt thương hàn, nhiễm ký sinh trùng (và rất nhiều bệnh khác). Ngày nay, khoa học đã chứng minh được độc tính của thủy ngân, và đã cấm việc sử dụng thủy ngân trong thuốc.

Thủy ngân tồn tại ở nhiều thể. Thủy ngân thể lỏng được cho là ít độc, nhưng thủy ngân thể hơi, các hợp chất và muối của thủy ngân thì là các chất kịch độc – và nhiều trong số ấy là có khả năng hấp thụ qua da dễ dàng. Ví dụ chỉ cần vài microlit của dimethyl thủy ngân tiếp xúc với da thì có thể gây tử vong ở người.

Thủy ngân có ở cả dạng vô cơ và dạng hữu cơ. Thủy ngân vô cơ thì ít độc so với thủy ngân hữu cơ (trong khi nếu lật lại vấn đề “nước mắm”, thì asen hữu cơ lại không độc còn asen vô cơ mới là có độc – cái này các bạn lưu ý nhé!)

HAI. NHÀ NƯỚC TA QUY ĐỊNH THẾ NÀO VỀ THỦY NGÂN TRONG MỸ PHẨM?
Toàn thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng đã cấm việc sử dụng thủy ngân vào mỹ phẩm từ lâu. Ở Việt Nam, hiện có 3 kim loại nặng không được phép cho vào mỹ phẩm là chì, thủy ngân và asen. Tuy vậy, mỗi kim loại nặng này đều có một giới hạn tạp chất cho phép. Cụ thể, trong mỹ phẩm, chì, asen và thủy ngân không được vượt ngưỡng lần lượt là 20ppm (20 phần triệu), 5ppm (5 phần triệu), và 1 ppm (1 phần triệu). (1 phần triệu = 0.0001%).

Nhìn vào con số trên đây, bạn có thể thấy, giới hạn của thủy ngân là nghiêm ngặt nhất, đồng nghĩa với việc thủy ngân trong mỹ phẩm được cho là có hại hơn chì và thạch tín (asen).

Bạn lưu ý rằng: hàm lượng thủy ngân dưới 1ppm như trên không có nghĩa rằng nhà sản xuất được phép sử dụng thủy ngân như một thành phần mỹ phẩm cho đến ngưỡng 1ppm. Đây là ngưỡng “nhiễm thủy ngân” vào mỹ phẩm. Trong thế giới tự nhiên, không có cái gì là nguyên chất. Nói nôm na, bạn không thể đun được một ấm nước chỉ có H2O 100%, mà chắc chắn trong ấm nước đó không có canxi, không có hạt bụi nào… đúng không? Vàng nguyên chất nhất cũng chỉ “dám” tuyên bố là vàng “bốn con chín” (tức 99,99%) mà thôi.

Thủy ngân, chì và asen tồn tại một cách tự nhiên trong cuộc sống, trong không khí, trong nguồn nước và thực phẩm hàng ngày. Vì thế nên cơ quan quản lý có đưa ra giới hạn của những kim loại nặng này trong không khí, trong nguồn nước… Vì mình không làm trong ngành môi trường và thực phẩm nên mình không rõ cụ thể giới hạn đó là bao nhiêu.

Một chú ý nữa: mặc dù chúng ta biết rằng asen vô cơ mới độc còn asen hữu cơ vô hại, thủy ngân vô cơ thì độc ít còn thủy ngân hữu cơ thì độc nhiều… nhưng Bộ Y Tế đều cấm tuyệt đối sự xuất hiện của các kim loại nặng này trong mỹ phẩm, bất kể ở dạng vô cơ hay hữu cơ.

BA. TUY BỊ CẤM, THỦY NGÂN VẪN ĐƯỢC CHO VÀO MỸ PHẨM LÀM TRẮNG KÉM CHẤT LƯỢNG
Hay nói tắt là “kem trộn”. Mấy năm nay, khi nói đến “kem trộn”, thì hầu hết mọi người chỉ biết đến “corticoid” và cho rằng corticoid làm nên tất cả mọi tội lỗi của kem trộn, nhưng không phải. Hầu hết mọi người, báo chí không ý thức được rằng thủy ngân mới là “chất ức chế melanin" (melanin: chất tạo màu nâu cho da)” trong kem trộn, còn corticoid chỉ làm trắng lên bằng cách khiến da ngậm nước (giống như bạn ngâm tay trong nước trong 15-20 phút thì thấy da tay trương lên và trắng hơn). Thủy ngân thì có hại hơn corticoids rất nhiều, corticoids còn được ứng dùng để làm thuốc, còn thủy ngân thì không. Ấy vậy mà bấy lâu nay, mọi người đều quá sa đà vào vấn đề corticoids trong kem trộn mà bỏ quên đi vấn đề quan trọng nhất!

Khi sử dụng kem dưỡng trắng chứa thủy ngân thì làn da sẽ trắng lên rất nhanh do tác dụng ức chế sản sinh melanin. Sử dụng trong thời gian đủ dài, da chuyển thành màu trắng tái (trắng bệnh), kém hồng hào – đây là các biểu hiện nhiễm độc thủy ngân. Một số biểu hiện khác bao gồm kích ứng, sẹo, dễ nhiễm khuẩn (đối với da). Đối với cơ thể, tiếp xúc với mỹ phẩm trắng da chứa thủy ngân có thể dẫn đến suy thận, trầm cảm, rối loạn tâm thần và bệnh thần kinh ngoại biên – theo một báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới WHO năm 2011 (*)

Sử dụng thủy ngân trong kem trộn là hoạt động diễn ra một cách phổ biến và trong nhiều năm nay, chú yếu ở các nước châu Phi và châu Á (do nhu cầu làm trắng cao). Ở Việt Nam, khi làm việc với Viện kiểm nghiệm thuốc TW, cô Lê Thị Hường Hoa – cựu trưởng phòng Kiểm nghiệm mỹ phẩm – đã từng nói với mình rằng: thi thoảng kiểm tra một số sản phẩm kem dưỡng trắng thì có phát hiện ra thủy ngân ở hàm lượng quá mức cho phép. Điều này không ngoài dự đoán. Ở các nước khác có cùng nhu cầu làm trắng cao như Việt Nam, thì hàm lượng của thủy ngân được phát hiện đã từng là những con số rất lớn. Ví dụ như một sản phẩm tiêu thụ ở Pakistan được phát hiện chứa thủy ngân ở hàm lượng 29600ppm (tương đương 2,96% trọng lượng của một sản phẩm mỹ phẩm), Trung Quốc – 14700ppm (1,47%), Bangladesh 16353ppm (hơn 1,63%), Philippines – 10576ppm (1,05%) v.v… Hãy so những con số này với giới hạn nghiễm thủy ngân trong mỹ phẩm ở khối ASEAN (trong đó có Việt Nam) là 1ppm, bạn sẽ thấy thủy ngân đã được lạm dụng trong kem trộn ở mức độ gấp hàng chục nghìn lần cho phép!

BỐN. LÀM THẾ NÀO ĐỂ KHÔNG DÙNG PHẢI THỦY NGÂN TRONG MỸ PHẨM?
Đầu tiên, nếu bạn không dùng mỹ phẩm làm trắng, trị nám và tàn nhang, thì bạn không cần phải lo đến việc mỹ phẩm mình dùng có chứa thủy ngân hay không.

Nếu bạn dùng mỹ phẩm làm trắng (cũng như trị nám, tàn nhang), hãy mua ở những hãng uy tín, đảm bảo được về chất lượng. Mọi sản phẩm làm trắng trôi nổi, không rõ nguồn gốc, kể cả mỹ phẩm Đông Y, sản phẩm trong spa... mà chưa đăng ký với Bộ Y Tế (nếu là hàng nhập khẩu) hoặc Sở Y Tế (nếu là hàng made in Việt Nam) đều tiềm ẩn nguy cơ chứa thủy ngân ở hàm lượng vượt ngưỡng (và có thể chứa những thành phần cấm khác như corticoids, hydroquinone v.v...)

NĂM. KHI NHIỄM ĐỘC THỦY NGÂN TỪ MỸ PHẨM, BẠN PHẢI LÀM GÌ?
Nếu bạn có biểu hiện rõ ràng của việc tổn thương da do kem trộn (giãn mao mạch, trắng bệnh không hồng hào, da kích ứng, dễ nhiễm khuẩn), đặc biệt có dấu hiệu ảnh hưởng đến thận và hệ thần kinh, thì hãy đi khám ngay ở các khoa chống độc của các bệnh viện uy tín. Bởi vì đây không chỉ đơn thuần là vấn đề về da, không chỉ khám da liễu nữa rồi!

Nếu được chẩn đoán là nhiễm độc thủy ngân, hãy làm theo phác đồ của bác sĩ, dù rằng đây là một liệu trình dài và tốn kém. Không nên đến các spa có dịch vụ “hút chì”, “hút thủy ngân”, bởi vì kim loại nặng không thể được “hút” ra dễ dàng như vậy đâu, những dịch vụ này thực sự vô ích./.

Đây là bài viết của mình, đã được đăng trên trang Kiến thức: https://bit.ly/2HBEnCU